De Molukse treinkaping: "Het was echt een oorlogssituatie"

In de 2Doc “Wij willen leven!” – 40 jaar na de Molukse kapingen praat Coen Verbraak met mensen die de kapingen van nabij meemaakten. Op Verbraak maakten de kapingen destijds ook een enorme indruk: “Ik was elf jaar toen het gebeurde en dat had grote impact, vooral omdat het om een school ging. Ik was daarna bang om naar school te gaan en lette goed op of er geen vreemden op de gang liepen. Na een tijdje gaat die kinderangst weer weg, maar het toenmalige tumult staat me nog goed bij. Wekenlang waren de gijzelingen hét onderwerp van gesprek. Ik bedacht me: ik zal vast niet de enige zijn waarbij de gebeurtenis zo’n heftige herinnering heeft nagelaten, hier moet ik iets mee.”

Verbraak interviewde verschillende gegijzelden, waaronder de destijds zwangere treinpassagier Annie Brouwer, later burgemeester van Utrecht. Dat de gijzelingsacties achteraf zó beschadigend bleken voor de betrokkenen, had Verbraak niet verwacht. “Vooral de toenmalige schoolkinderen hebben er nog steeds veel last van. Zij werden ‘maar’ vier nachten vastgehouden. Heel naar, maar daar houd je niet veel van over, dacht ik. Dat had ik fout. Angststoornissen, controledrang, paniekaanvallen; elke dag beïnvloedt het hun leven. Maar ook voor de treinpassagiers was het traumatisch; uiteindelijk werd de kaping beëindigd toen de trein werd bestormd door straaljagers en doorboord door zo’n 15.000 kogels. Het was een echte oorlogssituatie. De interviews maakte me bewuster van de trauma’s van vluchtelingen: als een periode van een paar dagen al zoveel impact heeft, hoe moet het dan wel niet voor hen zijn? Het gaat z’n tol eisen.”

Het is dan ook goed, om juist in dit ‘tijdperk van terrorisme’ stil te staan bij de kapingen, denkt Verbraak. “Er zijn in de jaren 70 veertien Nederlanders door terreur om het leven gekomen. Er was elke week wel een kaping. Dat plaatst het terrorisme van nu in een kader. We moeten alles vanuit helikopterperspectief blijven bekijken, dat heb ik tijdens mijn studie Geschiedenis geleerd. Wel was het veertig jaar geleden heel anders dan nu. Deze gijzelingen waren nieuw, men had geen idee wat ze moesten doen. Ze hadden geen professionele onderhandelaar die ze konden inschakelen, dat was toen nog helemaal geen beroep. Dat kun je je nu niet meer voorstellen.”

De documentaire focust zich vooral op de slachtoffers, maar na de uitzending gaat hij ook in gesprek met mensen uit de Molukse gemeenschap. “Het was lastig om mensen uit die gemeenschap te vinden die daarover willen praten. Het is natuurlijk geen favoriet onderwerp en erg dubbel voor hen. Enerzijds vonden ze de gijzeling op school afschuwelijk: kinderen pak je niet. Anderzijds zijn ze er ergens ook wel trots op. Het motief van de gijzeling was anders dan het - naar mijn mening - ongegronde terrorisme van nu. De kapers namen het op voor hun ouders, die voor het Nederlandse leger hebben gevochten tegen Indonesië. Na de oorlog werden de Molukkers door Indonesiërs als verraders gezien. De Nederlandse regering beloofde hen te helpen, maar liet hen vervolgens in de steek. De tweede generatie groeide op met de onmacht van hun ouders. De manier waarop ze dit probleem in 1977 aankaartten keuren de meeste Molukkers nu natuurlijk af, maar wat is er nog over van die drang naar onafhankelijkheid? Daar ben ik benieuwd naar.”